چکیده:
اقتصاد روستایی شهرستان زهک در سال‌های اخیر (۱۳۸۹-۱۳۷۷) به دلیل تک محصولی بودن (وابستگی ۸۰ درصد به گندم و جو) با چالش‌هایی جدی در ابعاد محیطی، اقتصادی و اجتماعی روبرو بوده است؛ که این چالش‌ها وضعیت نامطلوبی را در عرصه‌های مختلف روستانشینی سبب شده است، به طوری که نرخ بیکاری در منطقه به بالاترین رقم کشوری یعنی ۳۰% رسیده است و میزان عملکرد گندم در منطقه در بعضی از سال‌ها به صفر نزدیک شده است. عدم جریان رودخانه هیرمند باعث شده است که منطقه از بالاترین میزان فرسایش در سطح کشور تبدیل گردد. گسترش فقر گسترده، خروج سرمایه نیروی انسانی و اقتصادی، گسترش مشاغل غیر رسمی، تخریب منابع و تخلیه روستاها، از آن جمله بوده‌اند. توجه به رویکرد متنوع سازی در قالب توسعه پایدار سبب خواهد شد که تضمین استمرار معیشت، ایجاد اشتغال و درآمد در فضاهای روستایی ایجاد شده و از ظرفیت‌ها و توانایی‌های بالقوه و بالفعل موجود منطقه استفاده شود به خصوص با رواج کشتهای اقتصادی جدید و گلخانه آ؛ استفاده از الگوهای بومی توسعه، الگویی که بر فرهنگ بومی و مبانی اعتقادی مبتنی باشد مانند الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، بهترین الگو برای توسعه و پیشرفت خواهد بود. روش تحقیق در این پژوهش از طریق نمونه گیری و تکمیل پرسشنامه و مصاحبه بوده است و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌ها و تکنیک‌های آماری و تحلیل همبستگی استفاده شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش مناطقی از شهرستان زهک که به آب تابستانه چاهک‌ها دسترسی دارند از تنوع محصولات کشاورزی و سطح نسبتاً بالای درآمد برخوردارند و به آینده شغلی خویش نیز امید بیشتری دارند در حالی که روستاهایی که به آب چاهک‌ها کمتر دسترسی دارند فقط به کشت گندم و جو اکتفا کرده‌اند. کشاورزانی که ازچاهک ها استفاده می‌نمایند و دارای کشتهای گلخانه و جدید هستند نسبت به سایرین دارای مشارکت‌های اقتصادی و اجتماعی بیشتری هستند؛ و در روستاهایی که فعالیت‌های متنوع تولیدات دامی، پرورش طیور، شیلات، گردشگری و نزدیکی به مراکز جمعیتی و برخوردار از راه‌های ارتباطی مناسب وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری دیده می‌شود. از آموزش و سواد و کیفیت زندگی بالاتری برخوردارند.