چکیده:
عدالت رعایت استحقاق، شایستگی، سهم و نصیب است. مصادیق عدالت بر اساس اقتضای آن متفاوت است. اقتضای عدالت به طور پیشینی، «برابری» و «مساوات» است اما چنانچه حقوقی مشروع کسب شود این حقوق به صاحبانش تعلق دارد و لذا در این موارد معیار عدالت، رعایت «استحقاق» و «شایستگی» و ایجاد امنیت برای «اکتساب» است. البته از آنجا که اصول و موازین عدالت اغلب به درستی اجرا نمی‌شود و عملاً” شکاف طبقاتی و تبعیض اجتماعی در جامعه به وجود می‌آید. در این موارد لازم است به نحو «پسینی» برای همه شرایط و امکانات یکسان ایجاد شود، نابرابری‌های غیر موجه درآمدی از طریق سیاست‌های مالیاتی، اعطای یارانه‌های هدفمند و ساز و کارهای بیمه ای جبران شود و مخاصمات و ادعاها به نحو مقتضی حل و فصل گردد. اجرای عدالت یا تحقق آن در جامعه در عین ایجاد رضایت اجتماعی باعث رشد و پیشرفت اقتصادی می‌گردد. در این نوشتار با بهره گیری از نظریات عدالت اجتماعی و اقتصادی در مکاتب مختلف، به نحو اجمال اصول و معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در چارچوب شریعت اسلام با استفاده از دلالت آیات و روایات و نظرات متفکران و صاحبنظران اسلامی و در چارچوب نظریه‌های اقتصاد اسلامی مورد شناسایی و بحث واقع می‌شود و در نهایت دلالت‌های کاربردی آن به اختصار مورد اشاره واقع می‌شود.
بر این اساس در این مجموعه بعد از واژه شناسی عدالت به ابعاد نظری و فلسفی عدالت و دلالت‌های آن در نظریه پردازی عدالت پرداخته می‌شود. با این رویکرد دلالت‌های مهم مفهومی عدالت در قالب سه فرضیه بیان شده است. همه این فرضیه‌ها و همین طور مباحث بعدی با تکیه بر نظرات معتبر علمی و دیدگاه‌های اسلامی تیین گردیده است.
در بخش سوم و چهارم به تعریف اجمالی عدالت اجتماعی و اقتصادی پرداخته شده و در مرحله بعد برای نیل به تبیین روشن و قابل فهم از عدالت اقتصادی و به منظور نیل به نظریه اسلامی قواعد و معیارهای عدالت اقتصادی معرفی شده و در زیر مجموعه هر یک از قواعد و معیارها به دلالت‌های کاربردی هر یک از آن‌ها اشاره گردیده تا از این طریق در مراحل بعدی امکان شاخص سازی و پایش هر یک در حوزه‌های اجرایی فراهم شود.
این مجموعه به عنوان طلیعه ای برای ورود علمی به موضوع عدالت اقتصادی از منظر اسلامی تلقی می گرددو لذا بدیهی است به عنوان مطلع بحث این کار دارای نواقص متعددی است و امیدواریم با همت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این نوع اقدامات بازگشاینده راه برای نیل به نظریه جامع و کامل اسلامی عدالت اقتصادی باشد.